Magdalena Kožená

Voor een recital heb je als zanger de keus uit een enorm liedrepertoire. Hoe stel je daaruit eigenlijk een programma samen?

Dat is een hele opgave. Kiezen is altijd verliezen, zeker wanneer je doorheen de liederen van Brahms bladert bijvoorbeeld. Het is met pijn in het hart dat je bepaalde werken moet wegleggen. Allemaal veel te mooie muziek! Het belangrijkste is echter dat er een mooie balans tot stand komt tussen de verschillende emoties en verhalen. Je moet daarbij afwegen wat je eigenlijk wilt. Die Winterreise van Franz Schubert bevat bijvoorbeeld oneindig veel emoties, maar als je zo’n integrale liedcyclus uitvoert, beleef je die gevoelens slechts vanuit één standpunt. De andere optie is om een programma samen te stellen waarbij je zoveel mogelijk aspecten van de zanger en van de pianist toont aan de hand van liederen van verschillende componisten. En daar heb ik in dit geval voor gekozen.

Je staat tijdens dit recital op het podium met niemand minder dan Yefim Bronfman. Hij is wereldwijd gekend voor zijn optredens als solist, voor zijn kamermuziekoptredens en pianorecitals. Maar als liedbegeleider treedt hij maar zelden op, niet?

Inderdaad. Ik ben een van de weinige gelukkige zangers met wie hij samenwerkt. Twaalf jaar geleden maakten we onze eerste tournee samen. Toen was het geven van liedrecitals nog heel nieuw voor hem, maar hij is iemand met een uitstekend gehoor, die dit repertoire ook met veel liefde en respect benadert. Een liedrecital uitwerken is een echt partnerschap. Daarom is het zo belangrijk dat je de juiste pianist naast je hebt zitten, en ik ben bijzonder blij dat ik met Yefim kan optreden.

Wanneer je een opera uitvoert ben je deel van een overkoepelend verhaal. Is er ook een dergelijke verhaallijn bij dit liedrecital?

Nee, er zit geen speciaal dramaturgisch verhaal achter. Toen ik de muziek aan het samenstellen was had ik voor een groot deel Yefim Bronfman in het achterhoofd: welke muziek zou hij het liefst spelen? De liederen van Moessorgski, De Kinderkamer, hebben we tijdens een vorige tournee al eens uitgevoerd, en als Rus ligt de muziek van Sjostakovitsj hem heel nauw aan het hart. Eventueel zou je kunnen zeggen dat alle liederen over het dagdagelijkse leven gaan: in De Kinderkamer vertellen kinderen over hun belevenissen, terwijl de Satires van Sjostakovitsj dan weer een ironische blik bieden op het leven van de componist onder het communistische Sovjetregime.

Op het programma staan ook enkele van Brahms’ bekende liederen en ook de eerder onbekende Dorpstaferelen van Béla Bartók. Wat mogen we van deze liederen verwachten?

Ik ben altijd heel nieuwsgierig van aard, en daarom verras ik het publiek ook graag met nieuw of onbekend repertoire. In zijn Dorpstaferelen voegt Bartók aan de eenvoudige melodieën een heel complexe pianobegeleiding toe, wat de liederen uitdagend en levendig maakt. De verhalen gaan vooral over de liefde: een meisje klaagt over haar gearrangeerde huwelijk dat niet is wat ze hoopt, een moeder is bezorgd dat haar zoon later in de oorlog zal moeten vechten. Ik zing de liederen in hun originele taal, het Slovaaks, om zo de oorspronkelijke klankkleuren in de verf te zetten die Bartók voor ogen had. Deze volksliederen zijn vandaag vrij onbekend, maar het zijn echte meesterwerkjes. Het is telkens fijn om het publiek te zien genieten wanneer het dit soort “nieuw repertoire” ontdekt. Het verrijkt iedereen in de zaal, ook mezelf.

Hoe belangrijk is voor jou de balans tussen concert- en operavertolkingen?

Ik ben iemand die van variatie houdt. Het is moeilijk om helemaal voor het ene of het andere te kiezen. Bovendien verdeel ik de balans niet alleen tussen opera’s en concerten, maar ook tussen mijn professionele carrière en mijn gezin met drie kinderen. Om zoveel mogelijk bij hen te zijn neem ik per jaar maar drie operarollen aan. Voor zo’n operaproductie met al haar repetities en opvoeringen moet je echt je tijd kunnen nemen. Daarom focus ik me op dit ogenblijk meer op het geven van concerten.

Is een liedrecital specialer dan andere kamermuziekprojecten of optredens met een orkest?

Ja, toch wel. Bij een recital ben je helemaal je eigen baas. Daar hou ik wel van. Ook de voorbereiding is bijzonder. Zo’n liederavond in elkaar steken, het repertoire kiezen, er samen met de pianist naartoe werken: het is een groot plezier. Ik merk helaas dat voor veel muziekliefhebbers het liedrecital als genre wat voorbijgestreefd lijkt. Er gebeurt visueel immers maar weinig. Als zanger sta je stil naast de piano, je kan niet terugvallen op stagecraft of op acteerspel. Het is enkel jij met je stem en het verhaal. Maar dat is net de kracht van zo’n liedrecital, en de interactie die je daarbij met het publiek kan opbouwen is uniek.